به هرگونه خاکبرداری و حفاری در تراز پائین تر از سطح طبیعی زمین یا تراز زیر پی ساختمان مجاور ، گودبرداری اطلاق می شود. گودبرداری به دو گروه کلی زیر تقسیم‌بندی می‌شود :
- گودبرداری حفاظت نشده: گودهایی هستند که ، پایداری دیواره ها در آن بدون هیچ‌گونه حفاظتی تامین شده باشد.
- گودبرداری حفاظت شده: گودهایی هستند که ، پایداری دیواره ها در آن با سازه نگهبان تامین شده باشد.
در گود برداری ما با برداشتن تمام خاک محل پروژه تا ارتفاع مشخصی از سطح زمین(گود باز) یا قسمتی از خاک زمین محل پروژه (ترانشه) آماده مرحله پی ریزی می شویم.
ابتدا پاسخ به چند سوال پر تکرار :
حداکثر عمق گودبرداری بدون سازه نگهبان چقدر است؟
پاسخ این مساله از روی مقررات ملی ساختمان این است که عملا تمام گودبرداری ها با هر عمقی باید با سازه نگهبان یا شیب پایدار همراه باشد.
اما بر اساس تجربه می توان گفت که اگر خاک مناسب ( دج ) داشتید و در محل پروژه آب جاری وجود نداشت و ساختمانهای کناری نیز دارای پی مناسب بود و علائم فرسودگی نداشتند ، می توانید تا عمق حداکثر 2 متر گود برداری با دیواره قائم بدون سازه نگهبان انجام دهید.
مسوولیت گودبرداری با کیست؟
اگر حتی یکی از موارد زیر را هم داشتیم ، آنگاه مسوولیت طراحی گود با شرکت ژئوتکنیک ذیصلاح و عملیات پایدار سازی گود بر عهده پیمانکار ذیصلاح و نظارت بر اجرای پیمانکار برعهده ناظر ذیصلاح می باشد.
- اگر در محل پروژه آب جاری داشته باشیم .
- یا در مجاورت گود ساختمان بدون اسکلت یا فرسوده یا دارای ارزش تاریخی داشتیم .
- یا خاک گود از نوع ضعیف یا 4 بود .
- یا عمق گود از تراز صفر یا زیر پی همسایه بیشتر از 20متر بود. (چه با شیب پایدار باشد چه بصورت دیواره قائم)
- یا اگر ساختمان مجاور گود 8 طبقه یا بیشتر و یا ساختمان با اهمیت بسیار زیاد (مطابق استاندارد 2800) باشد.
- یا اگر تأسیسات شهری عمده در مجاورت گود وجود داشته باشد.
فرمول محاسبه گودبرداری چیست؟ یا چگونه حجم خاکبرداری را محاسبه می کنند؟
- ابتدا حجم گود را از ضرب طول در عرض در عمق گود بدست می آوریم
- سپس ضریب تورم یا افزایش حجم خاک را محاسبه می کنیم ( فرمول دارد ولی بر اساس تجربه برای تمام خاکها به جز رس بطور متوسط 15 درصد و برای خاک رس حدود 30 درصد ضریب تورم محاسبه کنید )
- و در نهایت با توجه به ضریب تورم حجم خاکی که باید جابه جا شود را بدست می آوریم( حجم گود ضرب در 1.15یا 1.3 )
ساختمان سازی در لواسان با خوش ساخت ، تجربه ای متفاوت
گروه ساختمانی خوش ساخت واقع در شهر لواسان با استفاده از روش مدیریت پیمان، پروژه های ساختمانی شما را با کیفیت بالا و هزینه پایین در سریع ترین زمان اجرا می نماید.
محاسبه تعداد کامیون مورد نیاز برای جابجایی خاک گودبرداری شده
بطور متوسط :
- هر خاور در هر بار بارگیری می تواند 2.5 متر مکعب خاک حمل کند.
- هر کامیون تک محور یا شش چرخ در هر بار بارگیری می تواند 6 متر مکعب خاک حمل کند.
- هر کامیون جفت محور یا ده چرخ در هر بار بارگیری می تواند 8 متر مکعب خاک حمل کند.
ساختمان سازی در لواسان با خوش ساخت ، تجربه ای متفاوت
گروه ساختمانی خوش ساخت واقع در شهر لواسان با استفاده از روش مدیریت پیمان، پروژه های ساختمانی شما را با کیفیت بالا و هزینه پایین در سریع ترین زمان اجرا می نماید.
گودبرداری اصولی یا گودبرداری ایمن چگونه است؟
موارد ایمنی در حفاری یا گودبرداری که حتما باید رعایت شود به شرح زیر است :
- رعایت فاصله 1.5 متری از لبه گود با حصار کشی و علائم هشداردهنده که در شب و روز مشخص باشد.
- مواد حاصل از گود برداری نباید در فاصله کمتر از 1 متر از لبه گود ریخته شوند.
- در گود هایی با عمق بیش از 1 متر نباید کارگر به تنهایی به کار گمارده شود.
- برای گود هایی با عمق بیش از 1.5 متر حتما نردبان جهت ورود و خروج در نظر گرفته شود.
- در گود هایی با عمق بیش از 6 متر باید در هر 6 متر یک پاگرد در نظر گرفته شود.
- عرض رمپ ورودی گود نباید از 4 متر کمتر باشد.
- قبل از شروع گودبرداری حتما باید موقعیت چاه ها قدیمی ، کانال فاضلاب ، چشمه یا قنات قدیمی و لوله کشی های قدیمی مورد بررسی قرار گیرد.
- بعد از بارندگی ، یخبندان ، طوفان یا زلزله باید حتما دیواره های گود و ساختمانهای مجاور توسط شخص ذیصلاح مورد بررسی قرار گیرد.
- سطوح خاکبرداری شده ( دیواره های گود) نباید بیش از 3 روز در معرض عوامل جوی و بخصوص باران قرار گیرند. قبل از قرار گرفتن در معرض باران با شاتکریت پوشیده شود.
- در صورت استفاده از روش نیلینگ یا انکراژ جهت پایدار سازی گود باید حتما مجوز و موافقت همسایه را داشته باشیم.
- در صورت وجود آب های زیرزمینی یا آب های روان سطحی گود برداری باید همواره با زهکشی یا اجرای دیوار آب بند پلاستیکی یا سپر کوبی ، همزمان انجام گیرد.
- عملیات گود برداری با ماشین باید تا 15 سانتیمتر مانده به عمق نهایی انجام و رگلاژ نهایی کف گود با دست انجام گیرد.
- در صورت خاکبرداری بیش از نیاز باید عمق اضافی کنده شده با بتن مگر پر شود.
ساختمان سازی در لواسان با خوش ساخت ، تجربه ای متفاوت
گروه ساختمانی خوش ساخت واقع در شهر لواسان با استفاده از روش مدیریت پیمان، پروژه های ساختمانی شما را با کیفیت بالا و هزینه پایین در سریع ترین زمان اجرا می نماید.
تجربیات اجرایی ما در گودبرداری ساختمان :
- اگر عمق گودبرداری شما بیش از ۲ متر است یعنی به عبارتی طبقه زیرزمین دارید حتماً در هر دو امتداد ساختمان عرض گود را حدود ۷۰ سانتیمتر بیشتر از عرض نقشه در نظر بگیرید ، زیرا برای تمیز اجرا شدن کار باید قالب‌بندی داشته باشید و برای خود قالب و شخص اجرا کننده آن شما نیاز به فضا دارید.
- قبل از گودبرداری حتماً تراز صفر-صفر را باید در محل گود داشته باشید. نوشته تراز صفر – صفر مطالعه شود.
- در روز گودبرداری دائماً ارتفاع گود را کنترل کنید پیمانکر گود برداری معمولا سعی می کند عمق را تا جای ممکن زیاد کند که بتواند هزینه بیشتری از شما دریافت کند ولی این عمق اضافه اولاً بر اساس آیین نامه‌ها غیر مجاز است ثانیاً پر کردن آن هزینه ، زمان و انرژی زیادی از شما خواهد گرفت
- در گودهای متعارف سطح اشغال حدود 300 متر و عمق حدود ۴ متر معمولاً عملیات گودبرداری عموما با بیل مکانیکی انجام می‌شود و بیل اصولاً قادر به ایجاد دیواره قائم نیست پس شما در انتهای کار بیل حتماً باید از لودر در داخل گود برای به اصطلاح قوطی کبریت کردن آن استفاده کنید.
- عملیات خاکی باید حتما با دوراندیشی همراه باشد یعنی خیلی بهتر است که در این مرحله نقشه های محوطه سازی را هم داشته باشید که بدانید کجا قرار است محل پارک و تردد خودرو ها باشد و کجا ها قرار است که سنگ فرش بشود ( در این محل ها اگر خاک نباتی وجود داشته باشد باید تا عمق 30 سانتیمتر برداشته شود ) که بتوانید تا جای ممکنه عملیات خاکی را با استفاده از دستگاه‌ها انجام دهید زیرا در آینده دیگر امکان انجام این کار را با ماشین نخواهید داشت ، این کار با دست هم از شما زمان می‌برد وهم هزینه زیادی خواهد داشت.
- در صورت مناسب بودن جنس خاک و عدم اجرای هیچ گونه سازه نگهبانی حتماً دیواره گود را با ملات ماسه سیمان ( شاتکریت) پوشش دهید تا از پوکی و ریزش خاک به درون گود جلوگیری شود.
- هیچگاه نباید گودبرداری از بیخ دیوار همسایه به صورت یکجا صورت گیرد فاصله حداقل یک و نیم متر رعایت شود.
- در صورت انجام گود در فصل بارندگی برای جلوگیری از ورود رطوبت به گود باید با استفاده از نایلون لبه‌های گود را بپوشانید.
- اگر در حین گودبرداری مشاهده کردید رنگ خاک قسمتی از دیواره گود کمی تیره تر از بقیه قسمت‌هاست احتمالاً چاه فاضلاب یا منبع آب در آن نقطه وجود دارد.
- اگر در مجاورت دیواره گود چاه به خصوص فاضلاب پر یا نیمه پر باشد فشار درون چاه ممکن است باعث خرابی دیواره گود شود به خصوص در مورد چاه‌های قدیمی با دورچین سنگی این اتفاق بسیار محتمل است.
- در روز گودبرداری برای جلوگیری از مشکلات آتی با پیمانکار گودبرداری ، حتماً یکی از پرسنل فقط مسئول یادداشت کردن تعداد و شماره کامیون‌ها با ساعت خروج آنها از کارگاه باشد.
- قبل از گودبرداری به محدوده اطراف دقت شود اگر گود در نزدیکی دکل فشار قوی برق یا نقاط حساس دیگر است این مسئله را با کارفرما و طراح در میان گذاشته تا شاید محل احداث ساختمان جابجا شود.
- در طول زمان گودبرداری دائماً باید دیواره گود را زیر نظر داشت چنانچه ترکی در آن مشاهده شد باید روش‌های مناسب جهت پایدار شدن دیوار انجام شود یا چنانچه رطوبت در قسمتی دیده شد باید منشا آن پیدا شود ( مثلا ممکن است آبیاری باغچه همسایه باعث آن باشد)
- در محلی مشکوک به نشست هستیم می‌توانیم شیشه‌ای درون شکاف قرار دهیم و آن را با گچ محکم کنیم بعد از چند روز کنترل کنیم که آیا همچنان گچ به شیشه چسبیده است یا خیر
- چند نکته برای تعیین عمق گودبرداری :
- کف طبقه همکف باید حداقل ۱۰ سانتیمتر بالاتر از خیابان باشد تا روان آب به داخل ملک نیاید.
- فاصله کف زیرزمین از تراز صفر – صفر باید حداقل 120 سانتیمتر باشد.
- فاصله کف همکف از تراز صفر – صفر باید حداکثر120 سانتیمتر باشد.
- کف محل گودبرداری شده باید حتماً همگن باشد یعنی تمام نقاط کف از مقاومت یکسانی برخوردار باشند مثلاً اگر در قسمتی از کف گود با یک سنگ برخورد کردیم باید سنگ تا عمق مشخصی برداشته شود و به جای آن خاک متراکم یا بتن مگر با مقاومت نزدیک به بقیه نقاط کف گود بریزیم.
- در خاک‌های دانه‌ای زهکشی باید عمقی صورت گیرد زیرا نفوذ پذیری زیاد است ولی در خاک‌های چسبنده و ریزدانه زهکشی سطحی موثرتر است زیرا در این خاکها از نفوذ تدریجی آب به لایه‌های زیرین جلوگیری می‌شود
- در خاک‌های بسیار سست سیستم نگهدارنده گود باید قبل از شروع عملیات احداث شود.
- شمع‌های برجا در پیرامون گود باید حداقل به اندازه یک چهارم عمق گودبرداری در زیر کف گود ادامه یابند.
- بنابر عمقی که قرار است گودبرداری شود ماشین آلات و نوع کار تعیین می‌گردد
- بوب کت و لودر برای تا عمق 60 سانتیمتر
- مینی بیل برای تا عمق 300 سانتیمتر
- بیل مکانیکی برای تا عمق 600 سانتیمتر
- بیل دکل بلند برای تا عمق 900 سانتیمتر
- برای عمق بیشتر از 9 متر باید از جرثقیل همراه با بیل مکانیکی استفاده شود.
- پس از گودبرداری باید همواره به برآمدگی و تورم کف گود ( بخصوص زمانی که در خاک رس و در مجاورت ساختمان بلند قرار داریم) دقت داشته باشیم.
- پس از گودبرداری باید باید به نشست در نواحی مجاور گود دقت داشته باشیم ( بخصوص زمانی که سطح آب زیر زمینی بالا بوده و ما مجبور به زهکشی شدیم ، زیرا در این حالت ما باعث بوجود آمدن فضای خالی بین ذرات خاک می شویم که این خود باعث کاهش بابری خاک و نشست آن می شود.)
- توجه داشته باشید که مهار دیواره های گود باید قبل از گودبرداری انجام گیرد ، نه پس از پایان گودبرداری
- توجه داشته باشید که اصولا سازه نگهبان جهت محافظت از خاک دیواره های گود اجرا می شود ، چون اصولا ما توانایی کنترل حرکت ساختمان مجاور را نداریم ، در حالی که بعضا دیده می شود که تیرهای مهاری را فقط به دیوارها و پی ساختمان مجاور تکیه می دهند ( سعی می کنند ساختمان را نگه دارند) و خاک دیواره گود را بدون مهار رها می کنند ، در صورتی که اگر خاک زیر پی ساختمان مجاور حرکت کند ، عملا مهارهایی که شما برای دیوار و پی ساختمان مجاور گذاشتید بی اثر خواهند بود.
- اعضا مهاری سازه نگهبان نباید بصورت مستقیم به دیوارهای ساختمان مجاور متصل شوند ، زیرا ممکن است بر اثر فشار باعث ایجاد سوراخ در این دیوارها شوند.
منابع :
نشریه 55 سازمان برنامه ریزی و مدیریت کشور
